Ο αργυρός λέβητας του Gundestrup

Ο αργυρός λέβητας του Gundestrup

Ο λέβητας του Gundestrup είναι το μεγαλύτερο γνωστό δείγμα αργυροχοΐας της εποχής του Σιδήρου στην Ευρώπη. Βρέθηκε το 1891 κοντά στον οικισμό Gundestrup, στην περιοχή του Himmerland της Δανιας και εχει διαμέτρο 69 εκ., ύψος 42 εκ.και βάρος περίπου 9 κιλά. Ο λεβητας χρονολογήται  μετά το 130 π.Χ. (Grewenig, 2010, σ. 268), κάτι το οποίο τον τοποθετεί στον πολιτισμό La Tène.  Αποτελείται από 13 ξεχωριστές πλάκες , 5 μεγάλες ορθογώνιες πλάκες που σχηματίζουν το εσωτερικό , 7 μικρότερες ορθογώνιες πλάκες που σχηματίζουν το εξωτερικό και μία κυκλική πλάκα συγκολλημένη με την ρηχή, καμπυλωτή και ακόσμητη βάση του.

Τα μοτίβα  παραπέμπουν στην κέλτικη μυθολογία καθώς κύρια θέματα είναι οι θεοί, οι άνθρωποι και τα άγρια ζώα. Και σύμφωνα με τους μελετητές ο κερασφόρος θεός στον λέβητα είναι ο Cernunnos ,για τον οποίο όμως δεν υπάρχουν ιδιαίτερες αναφορές στις γνωστές μας πηγές και έτσι μπορούμε να κάνουμε μόνο εικασίες για τον ρόλο αυτού του θεού στην θρησκεία των Κελτών.

Οι εξωτερικές πλάκες


Κάθε μια από τις επτά εξωτερικές πλάκες απεικονίζει  μια κεντρική μορφή, πιθανότατα μιας θεότητας. Οι πλάκες α, β, γ, και δ απεικονίζουν γενειοφόρες ανδρικές μορφές, ενώ οι υπόλοιπες τρεις γυναικείες.
Στην πλάκα α  μια γενειοφόρος μορφή κρατά σε κάθε χέρι μια πολύ μικρότερη μορφή από το μπράτσο.Κάθε μία από τις δύο αυτές μορφές φθάνει προς ένα μικρό αγριόχοιρο. Κάτω από τα πόδια των παραπάνω μορφών (στους ώμους του θεού) είναι ένας σκύλος στην αριστερή πλευρά και ένα φτερωτό άλογο στη δεξιά πλευρά.

Ο θεός στην πλάκα β κρατά σε κάθε χέρι έναν ιππόκαμπο ή έναν θαλάσσιο δράκο, η εικόνα αυτη έχει συνδεθεί έντονα με τον θαλάσσιο θεό Manannán . Στην πλάκα γ , εικονίζεται μια ανδρική μορφή που υψώνει τις άδειες γροθιές της, στον δεξιό ώμο της βρίσκεται ένας άνθρωπος σε θέση ''πυγμαχίας'', ενώ στον αριστερό ώμο της υπάρχει μια μορφή σε θέση άλματος με έναν μικρό ιππέα από κάτω της. Η πλάκα δ δείχνει επίσης έναν γενειοφόρο άνδρα να κράτα σε κάθε του χέρι ένα αρσενικό ελάφι από τα πίσω πόδια. Η γυναικεία μορφή στην πλάκα ε πλαισιώνεται από δύο μικρότερες αρσενικές μορφές, αντίθετα η γυναίκεια μορφή στην πλάκα στ κράτα στο δεξί υψωμένο χέρι της ένα πτηνό και με το αριστερό οριζόντιο  χέρι της υποστηρίζει έναν άνδρα και ένα σκύλο που ξαπλώνει. Πλαισιώνεται  ακόμα από δύο αρπακτικά πτηνά και στις δύο πλευρές του κεφαλιού της, ενώ τα μαλλιά της φαίνεται να είναι πλεγμένα από μια μικρή γυναίκα στα δεξιά.Τέλος, η πλάκα ζ απεικονίζει  μια γυναικεία μορφή που έχει τα χέρια σταυρωμένα. Στον δεξί ώμο της εμφανίζεται μια σκηνή με έναν άνδρα να μάχεται με έναν λέοντα, ενώ στον αριστερό ώμο της υπάρχει μια μορφή που πραγματοποιεί άλμα με παρόμοιο τρόπο με εκείνο στην πλάκα γ.


Οι εσωτερικές πλάκες

Πλάκα α. Η πλάκα απεικονίζει στο κέντρο μία κερασφόρο ανδρική μορφή σε καθιστή θέση (οι μελετητές υποστηρίζουν πως πρόκειται για τον θεό των Κελτών Cerrnunnos). Στο δεξί του χέρι κρατά ένα περιλαίμιο ενώ με το αριστερό του χέρι κρατά από το κεφάλι ένα κερασφόρο φίδι. Στα αριστερά υπάρχει ένα αρσενικό ελάφι με κέρατα παρόμοια με αυτά της ανδρικής μορφής. Διάφορα άλλα ζώα συμπληρώνουν  τη σκηνή, όπως λέοντες, λύκοι και ταύροι, καθώς και μια ανθρώπινη μορφή πάνω σε ένα ψάρι ή ένα δελφίνι.

Πλάκα β. Μία γυναικεία μορφή ξεχωρίζει στο κέντρο η οποία πλαισιώνεται από δύο εξάκτινους τροχούς και από μυθολογικά όντα: δύο όντα που θυμίζουν ελέφαντες και δύο γρύπες. Κάτω από την γυναικεία μορφή απεικονίζεται ένας μεγάλος σκύλος ή λύκος.

Πλάκα γ. Σε αυτήν την πλάκα η κεντρική μορφή είναι αυτή ενός γενειοφόρου ανδρός που κρατά έναν σπασμένο τροχό. Μία μικρότερη ανδρική μορφή με κερασφόρο κράνος σε θέση άλματος κρατά το χείλος του τροχού. Κάτω από την παραπάνω μορφή βρίσκεται ένα κερασφόρο φίδι.  Το σύνολο περιβάλλεται από γρύπες και άλλα πλάσματα, κάποια παρόμοια με αυτά από την πλάκα β.

Πλάκα δ. Το θέμα της πλάκας αυτής είναι η σφαγή ταύρων. Οι τρεις ταύροι που απεικονίζεται σε μια σειρά στρέφονται προς τα δεξιά. Κάθε ταύρος δέχεται επίθεση από έναν άνδρα με ξίφος. Κάτω από τις οπλές των ταύρων βρίσκονται σκύλοι που τρέχουν προς τα αριστερά και πάνω από την πλάτη κάθε ταύρου υπάρχει ένα αιλουροειδές που τρέχει επίσης προς τα αριστερά.

Πλάκα ε. Στο κάτω μισό, μια σειρά από πολεμιστές φέρουν δόρατα και ασπίδες, οι πολεμιστές υπό την συνοδεία του πνευστού οργάνου carnyx (κέρατος) πορεύονται προς τα αριστερά. Στην αριστερή πλευρά, ένας μεγάλος άνδρας εμβαπτίζει έναν μικρότερο σε ένα δοχείο. Στο πάνω μισό, τέσσερις ιππείς στρέφονται προς τα δεξιά.

Η πλάκα της βάσης

Η κυκλική πλάκα απεικονίζει έναν ταύρο, πάνω από την πλάτη του ταύρου βρίσκεται μία γυναικεία μορφή  που κρατά ένα ξίφος. Εντοπίζονται ακόμα και δύο σκύλοι, ο ένας πάνω από το κεφάλι του ταύρου, και ο άλλος κάτω από τις οπλές του.