Το ηλιακό ημερολόγιο των Μάγια

Οι Μάγια δημιούργησαν ένα πολιτισμό που θεμελιώθηκε πάνω σε μαθηματικές και αστρονομικές γνώσεις ανυπολόγιστης μέχρι σήμερα έκτασης. Κάθε ναός των Μάγια παριστάνει ένα απολιθωμένο ημερολόγιο. Οι νεότεροι αρχαιολόγοι, ιστορικοί και αστρονόμοι, ενώ μέχρι τότε απορούσαν για τη συνεχή επανάληψη γλυπτών ή για την ξαφνική διακοπή τους σε μια τοποθεσία, ανακαλύπτουν τώρα πως η κάθε μία εγκατάσταση ή κατασκευή δήλωνε έναν αριθμό ή ένα ιδιαίτερο τμήμα του ημερολογίου. Το ημερολογιακό σύστημα των Μάγια ήταν και είναι το ακριβέστερο στον κόσμο.

Αρκετούς αιώνες πριν υπολογιστεί από τους νεότερους αστρονόμους ο ακριβής χρόνος περιφοράς της Γης γύρω από τον Ηλιο, γνώριζαν με πολύ καλή προσέγγιση την τιμή του, που τη θεωρούσαν ίση με 365,2419871 ημέρες. Οι Μάγια είχαν υπολογίσει το ηλιακό – τροπικό έτος με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και είχαν διαχωρίσει το «φαινόμενο» έτος από το πραγματικό.

Η ακρίβεια αυτή ήταν και θρησκευτικά απαραίτητη, γιατί οι ημέρες, το έτος τους και όλα τα πολλαπλασιά του είχαν τους δικούς τους ιδιαίτερους θεούς. Αντιλαμβάνονταν τις υποδιαιρέσεις του χρόνου σαν φορτία, που τα κουβαλούσαν αιώνια, σε βάρδιες, οι αχθοφόροι θεοί τους. Η κάθε ημέρα, το κάθε έτος, η κάθε εικοσαετία, είχαν τους δικούς τους θεικούς αχθοφόρους. Μόνον αν ήξεραν λοιπόν επακριβώς τον συγκεκριμένο χρόνο, θα ήξεραν ποιόυς ακριβώς θεούς θα έπρεπε κάθε χρονική στιγμή να εξευμενίσουν.

Η ανάλυση του ημερολογίου

    Οι μήνες του ημερολογίου.

Οι Μάγια είχαν ένα ακριβέστατο ημερολόγιο βασισμένο στο κοίλο ή αόριστο έτος των 365 ημερών. Αυτό αποτελείτο από 18 μήνες των 20 ημερών και μία επιπλέον χρονική περίοδο 5 λευκών -ιερών ημερών- που θεωρούνταν ημέρες αποφράδες, κακότυχες. Το έτος των Μάγια με τις 365 ημέρες ονομαζόταν Χαάμπ, ενώ ειδικά η χρονική περίοδος των 5 λευκών ημερών ονομαζόταν Ουαγιέμπ.

Οι Μάγια συνήθιζαν να χαρακτηρίζουν τα έτη τους από τις ονομασίες των πρώτων ημερών τους, μια συνήθεια που διατηρήθηκε και στο ημερολόγιο των Αζτέκων. Οι Μάγια όπως βλέπουμε δεν είχαν δώσει ονομασίες στις ημέρες της εβδομάδας, όπως άλλοι λαοί, αλλά στις ημέρες του μήνα. Αυτό συμβαίνει γιατί η εβδομάδα των Μάγια είχε 13 ημέρες, ενώ ο μήνας είχε 20 ημέρες. Έτσι οι εβδομάδες περιείχαν ημέρες διαφορετικών ονομασιών. Όμως κατά ένα προφανή μαθηματικό συνδυασμό, οι εβδομάδες μπορούσαν να αρχίζουν μόνο από τέσσερις ημέρες του μήνα, τις Καν, Μουλούκ, Ιξ και Καουάκ.

Τα σύμβολα που αντιστοιχούν στις 20 μέρες του κάθε μήνα.

Αν επεκτείνουμε τον συλλογισμό μας για το έτος των Μάγια με τις 360 ημέρες και με τις επιπλέον 5 λευκές ημέρες, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η πρώτη ημέρα κάθε έτους δεν μπορούσε να είναι παρά μία ημέρα από τις τέσσερις προηγούμενες, οι οποίες ονομαζόντουσαν "φορείς των ετών" και προσδιορίζονταν με καθορισμένη σειρά σε καθένα από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα είχαν τον ιδιαίτερο θεό τους, που ήταν τέσσερα αδέλφια, οι Μακάμπ, που βάσταγαν τον ουρανό. Ο πρώτος φορέας των ετών, το σημείο Καν, αντιστοιχούσε στον Νότο. Το Μουλούκ αντιστοιχούσε στην Ανατολή, το Ιξ στον Βορρά και το Καουάκ στη Δύση.

Το ιερατικό ημερολόγιο 

Εκτός από το εκπληκτικής ακρίβειας ηλιακό ημερολόγιο των Μάγια, που ρύθμιζε επακριβώς την καθημερινή ζωή του λαού, υπήρχε και ένα άλλο μυστηριακό και ιερό ημερολόγιο, μόνο για τους ιερείς. Αυτό σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, αποτελείτο από 13 μήνες των 20 ημερών. Δηλαδή είχε 260 ημέρες.

Το ιερό έτος αποτελούσε σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση το ημερολόγιο της χώρας των θεοτήτων των Μάγια, και καθόριζε ως εκ τούτου τους ρυθμούς των θρησκευτικών τελετουργιών τους.

Κάθε μία από τις 260 ημέρες του ιερού έτους είχε έναν αριθμό από το 1 μέχρι το 13. Υπήρχαν επίσης τα 20 διαφορετικά ονόματα των ημερών, ίδια με τις ημέρες του πολιτικού έτους, έτσι ώστε ο ίδιος συνδυασμός αριθμών και ονομάτων να επανέρχεται κυκλικά μόνο κάθε 13Χ20= 260 ημέρες. Σε κάθε μία από τις 260 ημέρες αντιστοιχούσε ένας θεός, που ήταν «φύλακας» της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης που γεννιόταν αυτήν ακριβώς την ημέρα.

Για να ακριβολογούμε, υπήρχαν οι 13 θεοί του πάνω κόσμου. Τα κεφάλια των οποίων αντιστοιχούσαν στους 13 αριθμούς των Μάγια. Υπήρχαν επίσης οι 9 θεοί του κάτω κόσμου. Ο καθένας από αυτούς ήταν κύριος μιας ημέρας του ημερολογίου των Μάγια και διαδέχονταν ο ένας τον άλλο σε μια ατέρμονη αλυσίδα. Υπήρχαν βέβαια και οι θεοί των 20 ημερών, που αντιστοιχούσαν στις ανώτατες θεότητες των Μάγια. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι η αντίληψη ότι οι ημέρες είχαν μοιρολατρικό χαρακτήρα, γι αυτό και το ιερό έτος χρησιμοποιείτο από τους ιερείς κυρίως στη μαντική και στο τελετουργικό της θρησκείας τους.

Συμπεράσματα

Ο χρόνος για τους Μάγια παρουσιαζόταν σαν ένα σύνολο τριών οδοντωτών τροχών. Οι δύο πιο μικροί τροχοί αντιπροσωπεύουν τον κύκλο του ιερατικού ημερολογίου των 260 ημερών. Οι οδόντες του μικρότερου τροχού – που αριθμούνται από το ένα μέχρι το 13 – παρεμβάλλονται μεταξύ των οδόντων του μεσαίου τροχού, που αντιστοιχεί στις 20 ημέρες. Με τη σειρά τους, οι οδόντες του μεσαίου τροχού παρεμβάλλονται στους οδόντες του μεγάλου τροχού που αντιπροσωπεύει το αόριστο έτος των 360 ημερών ή τους 18 μήνες των 20 ημερών και τις λευκές ιερές ημέρες, οι οποίες βρίσκονταν σε αντιπαράθεση με τον κύκλο των 20 ημερών.